➜ เรื่องของเรื่องมีอยู่ว่า ออฟฟิศของเราอยู่ใกล้กับร้านเบอร์เกอร์สัญชาติอเมริกันแห่งหนึ่ง จึงไม่แปลกอะไรถ้าวันไหนที่เรารีบเร่ง การขย้อนแฮมเบอร์เกอร์เพื่อประหยัดเวลาก็ดูจะสมกับสถานการณ์ที่เวลาวิ่งไล่ตามติด แต่โปรดอย่าเข้าใจผิดไป มันไม่ได้เกิดขึ้นบ่อยหรอกครับ ถ้าต้องรีบทุกวันขนาดไม่มีเวลานั่งทานข้าวกลางวันอย่างเป็นสุขเช่นปกติชน ป่านนี้ผมคงรวยไปแล้ว

วันนี้เรามีนัดที่จะต้องไปคุมถ่ายรูปเครื่องสำอางยี่ห้อหนึ่ง ที่ออฟฟิศของเราเข้ามาดูแลในส่วนของการทำโปรโมชั่น การคุมถ่ายภาพ จริงๆ แล้วสำหรับผมน่าจะเรียกว่างานลูกค้าสัมพันธ์มากกว่า เพราะสำหรับช่างภาพที่ทำงานร่วมกันประจำ บอกสองสามคำเขาก็รู้แล้วว่าเราต้องการอะไร ประมาณว่ารู้ทางกันว่างั้นเถอะ เวลาส่วนใหญ่จะใช้ในการตอบคำถามลูกค้าเสียมากกว่า เพราะเป็นเรื่องปกติที่ลูกค้าเกือบร้อยทั้งร้อยต้องมาดูเวลาจัดถ่ายภาพ

ในบางกรณีสำหรับงานเล็กน้อยที่ประหยัดงบ เราก็ต้องทำตัวเป็นช่างภาพเสียเอง เดี๋ยวนี้ง่ายและสะดวก ลงทุนซื้อกล้องดิจิตอลรุ่นดีๆ สักตัว เอาแบบที่เม็กก้าพิกเซลเยอะๆ ไว้ก่อน แล้วเอาไปปรับแต่งภาพอีกทีในโปรแกรม เพิ่มโน่น ลบนี่ เพื่อความสวยสมบูรณ์ มันช่วยให้งานที่ค่อนข้างเร่ง งบน้อย และไม่ซีเรียสมากเรื่องคุณภาพรูปมีทางออกมากขึ้น จะว่าไปแล้วแม้แต่งานงบเยอะที่ใช้ช่างภาพถ่ายเอง เมื่อนำมาสแกนเป็นไฟล์ ยังไงก็ยังต้องตกแต่งเก็บรายละเอียดด้วยคอมพิวเตอร์เพื่อความสมบูรณ์อีกอยู่ดี เจ้าค่าบริการที่เพิ่มขึ้นตามมาก็คือค่าตกแต่งภาพหรือที่เรียกติดปากกันว่า รีทัชชิ่ง อีกนัยหนึ่งคือค่าบริการปรุงแต่งภาพให้มีความเกินจริง เพื่อให้เกิดความตื่นตาประทับใจ

บังเอิญหลายเรื่องติดพันจากการเร่งจบงานเมื่อคืนก่อน ทำให้เราเริ่มวันค่อนข้างสาย เราจึงตัดสินใจเลือกเมนูแบบแดกด่วนร้านใกล้ เชื่อว่าทุกคนคงคุ้นเคยกับเมนูร้านอาหารประเภทจานด่วนเป็นอย่างดี ภาพของก้อนขนมปังเบอร์เกอร์และเฟรนชฟรายด์ ถูกจัดถ่ายอย่างบรรจง แสงที่พอเหมาะ เนื้อๆ เน้นๆ แน่นอนล่ะครับ เป็นปกติที่เมนูอาหารหรือภาพโฆษณามักดูดีเสมอ

ผมกับคุณพงศ์ธร หิรัญพฤกษ์ หุ้นส่วนออฟฟิศอีกคน ยังพูดเล่นติดตลกกันเรื่องรูปอาหารบนเมนูว่า นักออกแบบอย่างเราๆ นี่ก็คือนักบิดเบือนดีๆ นี่เอง รูปที่จะต้องไปถ่ายเครื่องสำอางวันนี้ ก็ต้องออกมาในระดับเกินจริงไม่ต่างอะไรกับเบอร์เกอร์บนกระดานเมนูเรื่องนี้กลายเป็นหัวข้อสนทนาระหว่างมื้อด่วน

….เมื่อคิดดูแล้วการถ่ายภาพอาหารที่บรรจงจัดถ่ายออกมาดีเหลือเกิน ซึ่งเป็นเรื่องธรรมดาที่พบเห็นโดยทั่วไป เกือบร้อยทั้งร้อยเมื่อคุณสั่งมาจริง หน้าตาไม่เหมือนในรูป อย่างดีก็ละม้าย เนื้อชิ้นเล็กลงไปตั้งเยอะ สัดส่วนไม่เห็นใหญ่เหมือนในรูป คุณพงศ์ธรเลยเสริมว่า สู้เมนูอาหารบางร้านที่ถ่ายกันเองโดยไม่ใช้ช่างภาพอาชีพไม่ได้ รูปที่มาแปะอยู่บนเมนูแบบทำมือทำกันแบบบ้านๆ คือสิ่งที่คุณจะได้เห็นจริงๆ บนโต๊ะ เออก็จริง…เรียกได้ว่าจริงใจ

มันชวนให้นึกไปถึงกรณีอื่นๆ ที่อิทธิพลของความสมบรูณ์สร้างภาพในอุดมคติ และชี้นำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่อพฤติกรรมผู้บริโภค ผมเคยคิดเหมือนกันว่าทำไมเมื่อตอนเป็นเด็ก ดันมีความรู้สึกว่าการบีบยาสีฟัน ถ้าจะให้ดีคือการบีบให้ออกมาจากหลอดอย่างสวยงาม ความยาวพอดีกับขนาดแปรง แต่ในความจริงเราไม่มีความจำเป็นแม้แต่น้อยที่จะใช้ยาสีฟันมากมายขนาดนั้น สารในยาสีฟันจะทำงานได้ดีกว่าเมื่อถูกบีบออกมาเป็นเส้นอย่างสวยงามหรือก็เปล่าผมก็ไม่ทราบได้

ผมว่าเราสามารถเทียบเคียงกับพฤติกรรมผู้บริโภคแปลกๆ อีกหลายอย่าง ที่คุณคิดว่าไม่สามารถหาเหตุผลได้ จากพลังในการชี้นำของสื่ออย่างไรก็ตาม มันเป็นขบวนการที่นักสร้างสรรค์สร้างขึ้นเพื่อให้ได้งานที่ดี ซึ่งไม่ใช่เรื่องเสียหายอะไรในวิชาชีพ มันเป็นเรื่องปกติที่คนส่วนใหญ่มองหาความสมบูรณ์ในชีวิตประจำวัน หรืออย่างที่ภาษาฝรั่งเรียกว่า “พิคเจอร์เพอร์เฟ็ค”

หากตะแคงดูจากอีกด้านเพื่อให้ถี่ถ้วนแล้ว จะเห็นได้ว่าการสร้างความสมบูรณ์แบบบนสื่อชนิดต่างๆ มันก็ผนวกด้วยการปลูกฝังมายาภาพและอุบายทางการตลาด ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของ ชีวิตไร้สายคือเท่ ซื้อมากจะประหยัดมาก หน้าใสเรียบ วงแขนขาวกิ๊ก การแต่งกายและชีวิตที่เหมือนตัวละครโขกออกมาจากนิยาย เชื่อไหมครับว่าคนส่วนใหญ่มองหาและต้องการบริโภคภาพของความสมบูรณ์ที่ว่า คนที่มีภูมิต้านทานน้อยต่อมายาคติ ก็จะตกเป็นเหยื่อของกลยุทธ์การตลาดและภาพมายาได้ง่าย ไม่น่าสงสัยเลยว่าการตลาดเพื่อเจาะกลุ่มเจนเนอเรชั่นวายและวัยทวีนจึงเต็มไปด้วยภาพของความสมบูรณ์แบบสุดตกขอบกรณีเหล่านี้

เราสามารถพบเห็นได้ทั่วไป บางทีเราอาจจะไม่ค่อยได้ใส่ใจกับมัน หรือบางคราเราอาจรู้สึกได้เป็นกรณีไป แล้วก็แค่พูดติดตลกเป็นครั้งคราวกับคนรอบข้าง อย่างที่เราพูดถึงเบอร์เกอร์มื้อนี้ที่สั่งมา ที่จริงแล้วมันอยู่รอบตัวเรานี่เอง มีอยู่ทุกหนแห่ง และมีผลกระทบในลักษณะที่มองไม่เห็น

จะว่าไปแล้วทุกอย่างมันก็มีเหตุผลในตัวมันเอง นักออกแบบมีความจำเป็นที่จะต้องทำให้เกินความจริงไปหน่อย เพื่อให้ได้งานที่ดี ในความหมายของคำว่างานที่ดี คืองานที่สร้างความงามสมบูรณ์แบบอย่างนั้นหรือ บางครั้งความเป็นจริงก็ไม่สามารถขายตัวมันเองได้ จึงต้องทำให้เกินจริงเข้าไว้ หรือว่ามนุษย์เราต้องการเติมเต็มความสมบูรณ์ที่ไม่สามารถพบได้บ่อยในชีวิตประจำวัน หรือแค่ว่ามนุษย์เราเคยชินกับความเกินจริง จนเกิดความคาดหวังที่จะได้เห็นมโนภาพของความสมบูรณ์บนสื่อต่างๆ มากกว่าความจริง

ผมว่ามันก็คงไม่ต่างอะไรกับการที่รู้อยู่แล้วว่าเปิดห่อแฮมเบอร์เกอร์ที่สั่งมา มันจะไม่มีวันดูดีเท่ารูปที่ทำให้เราซื้อ

วันนี้ตารางการทำงานจบลงที่สตูดิโอถ่ายภาพ ทุกอย่างเป็นไปตามภาพตัวอย่างที่เราใช้กล้องดิจิตอลถ่ายเป็นไกด์เอาไว้ เราเริ่มถ่ายภาพไปทีละชุด ผมเองก็ทำหน้าที่ตอบปัญหาลูกค้าเรื่องโน่นนี่ พูดคุยเรื่องต่างๆ นาๆ ไปเรื่อย และแล้วผมก็เอ่ยปากขอให้ส่งโลชั่นมาอีกขวด เพื่อเอามาเติมลงไปในขวดที่เราใช้ถ่ายภาพอยู่ เพียงเพื่อให้เนื้อครีมดูเต็มน่าใช้ ครับ มันเกิดขึ้นเองโดยอัตโนมัติ ผมว่ามันเป็นสัญชาติญาณบางชนิดที่เราถูกปลูกฝังกันมาเกี่ยวกับความสมบูรณ์แบบ